Loop van de Berkel in de middeleeuwen

Tegenwoordig stroomt de Berkel vanuit het oosten rechtstreeks naar het westen tot in Zutphen.
Maar vroeger was dat anders:

  1. Voor 1250 kwam de Berkel vanuit het Oosten naar Avink bij Haarlo en ging van daaraf via de Koningsbeek naar het Noorden, naar de broeklanden bij Westerflier tussen Lochem, Markelo en Diepenheim.
    Vanuit die broeklanden stroomden naar het noordwesten weer andere rivieren die het water verder afvoerden.
  2. Vanuit het Winterwijkse stroomde de Groenlosche Slinge naar het Noorden.
    Deze ging toen nog niet westelijk van Borculo langs, maar oostelijk en passeerde Borculo via de Bosbergsgoot, die weer over ging in de Kattenbeek en van daaraf verder stroomde naar het westen.

Hieronder de oude lopen van Berkel en Groenlosche Slinge in beeld (klik de kaart voor een vergroting):

Kaartje uit de Masterstudie van Betsie Pinkert: 2017, Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit der Letteren, Kenniscentrum Landschap.

Rond 1250 hebben de Heren van Borculo een verbinding aangelegd tussen de Berkel bij Avink en Borculo (stad). Dit werd vervolgens de hoofdstroom en een ander deel ging nog steeds naar het noorden vanaf de splitsing bij Avink via Bolksbeek / Koningsbeek).
Hagens suggereert overigens in zijn boek ‘Molens Mulders Meesters’ dat de Berkel verlegging mogelijk in de 16e eeuw plaats gevonden zou hebben.
De Bolksbeek, waar de Koningsbeek een zijtak van werd, is gegraven in 1650.

De Slinge is later door mensen westwaarts “vergraven”, tussen Ruurlo en Borculo door naar Beekvliet. Hier liep al de Meibeek en de Slinge is daarop aangesloten.

Zie hieronder het overzicht van de oude en veranderde lopen in kaart:

Kaartje uit het boek ‘Gij beken eeuwig vloeiend’ van Driessen.

Kijk voor een uitgebreide beschrijving zowel hier als hier op de site van Waterschap Rijn en IJssel.

De verlegging van de loop van de Berkel had overigens nogal wat gevolgen.
Behalve dat er allerlei andere waterlopen werden afgesneden raakten ook diverse bestaande watermolens hun watertoevoer kwijt.
In de Koningsbeek waren dat er b.v. 3, tussen Geesteren en Gelselaar:

Ook bij Borculo / Geesteren waren er nog 2 molens die zonder water kwamen:

Bij Erve de Renger op de hoek Oude Rengersweg / Boshoek is een bord geplaatst over dit hele verhaal:

Bronnen: